رابین شارما در کتاب باشگاه پنج صبحی ها، راجع به الگوی خواب افراد موفق می گوید که افراد موفق صبح ها قبل از طلوع آفتاب از خواب بیدار می شوند.
در ساعاتی که همه افراد خواب هستند و آلودگی های صوتی و تصویری وجود ندارد، بهره وری و تمرکز در بالاترین حد خودش است. بیدار شدن در این ساعات انرژی بالایی به همراه دارد. در کتاب های دینی ما هم به بیدار شدن در صبح زود و به دنبال روزی رفتن اشاره شده است چرا که برکت و وفور نعمت در صبح زود بیدار شدن است.
چند سال پیش، پیرمرد و پیرزنی در اطراف محل کارم مغازه کوچکی داشتند که لوازم التحریر می فروختند. مغازه آنها خیلی کوچک بود، اما همیشه سر ساعت هفت مغازه شان را باز می کردند. برایشان تابستان و زمستان فرقی نداشت. سحرخیزی عادت روزانه شان بود. در حالیکه مغازه های دیگر بسته بودند و زودتر از ساعت نه، سر کار خودشان حاضر نمی شدند. من هر وقت چیزی می خواستم به مغازه آنها می رفتم و شاگردانم را هم به مغازه آنها راهنمایی می کردم. مغازه آنها در یک کوچه تنگ و باریک بود که امکان نداشت، کسی گذرش به آن مغازه بیفتد. اما به لطف سحرخیزیشان همیشه خدا روزیشان می رسید و هر بار که از آنها سوال می کردم که فروششان چطور است آنها شکر گذاری می کردند.
اما مغازه های بسیار بزرگی با قفسه هایی پر از اجناس مورد نیاز هم بودند که به موقع باز نمی شدند. بنابراین مشتری کمی داشتند، و بعد از مدتی همان طور که یک روز باز مثل قارچ روی زمین سبز شده بودند. روز دیگر جایشان را به کسب و کار دیگری می دادند. اگر کسب و کاری دارید و تصمیم دارید که کسب و کارتان را ادامه دهید، این توصیه را جدی بگیرید.
مدتی است که صبح، قبل از در آمدن آفتاب از خواب بیدار می شوم. این الگوی بیدار شدن در صبح زود، روی کیفیت خواب شبانه ام هم تاثیر گذاشته است. قبلا من تا دیر وقت بیدار می ماندم و وقتی هم به رختخواب می رفتم، اصلا خوابم نمی برد و انقدر فکر و خیالات موهوم به سرم می زد که برای فرار از انها با تلفن همراهم بازی می کردم یا در صفحات مجازی می چرخیدم. اما حالا از لحظه رفتن به رختخواب تا لحظه خوابیدنم، تنها به اندازه شمارش یک تا ده طول می کشد و دیگر لازم نیست برای زود خوابیدن به تکنیک گوسفند شماری روی بیاورم.
همچنین بیدار شدن در صبح زود باعث شده که به بیشتر کارهایم برسم و در طول روز اگر برنامه ای پیش بیاید، بتوان همه را مدیریت کنم. اما روزهایی که به هر دلیلی از این برنامه تخطی می کنم و دیر از خواب بیدار می شوم، عصبی و بی قرار می گردم.
یک باور غلط در محیط زندگی من وجود داشت. این باور این بود که افراد قابلیت تغییر ندارند و در نقشی که بودند فرو می رفتند و چنان آن نقش را قبول می کردند که باورشان می شد که این نقش جزیی از هویت و خود واقعیشان است.
سال ها به خاطر قرار گرفتن در محیطی که اجازه صحبت کردن و نشان دادن مخالفت ها و نقطه نظرات مثب و منفی ام را نمی داد، نقش یک آدم حساس را گرفته بودم. به خاطر عدم اعتماد به نفسی که در محیط زندگی ام تخریب شده بود در برابر هر حرفی واکنش نشان می دادم و اشک هایم سرازیر می شد، به قول معروف اشکم دم مشکم بود.
این باور چنان در اطرافیانم شکل گرفته بود که فکر می کردند این مساله، به ژن های من بستگی می کردند و دعا می کردند فرزندانشان این ویژگی را به ارث نبرند. اما بالاخره این دورباطل و این نقش منحوس تغییر کرد و من تبدیل به فرد دیگری شدم.
قرار گرفتن در نقش مادری چیزهای زیادی را به من آموخت. یک مادر نمی تواند همچنان حساس باشد و نقطه اتکای خانواده و فرزندانش باشد. یک مادر نمی تواند حرف های ناگفته را در دلش نگه دارد و همچنان از کودکش بخواهد که از ابراز کردن خود خجالت نکشد. در طول سال های مادر بودنم سعی کردم دخترم را در نقش یک دختر قوی تربیت کنم. واژه نمی توانم ( واژه منحوسی است که اجازه نمی دهم به کار ببرد) را از فرهنگ لغاتش حذف کرده ام. او می تواند بگوید نمی دانم و به من یاد بده. اما نمی توانم هرگز. او با من و همسرم به راحتی صحبت می کند. گاهی برای رسیدن به خواسته هایمان با هم دیگر بحث و جدل هم می کنیم یک بار من پیروز می شوم بار دیگر او. می توانم روش دیکتاتوری که در محیط خانه مان حاکم بود را به کار بگیرم. همیشه پیروز میدان باشم و به ظاهر از احترام برخوردار باشم، اما می دانم که این روش در نهایت به ضرر کودکی است که قرار است روزی بزرگ بشود و در جامعه نقش های متفاوتی را بپذیرد. و در نهایت بازنده میدان من خواهم بود.
از شیوه تربیتی من که شاید چندان هم درست نباشد بگذریم و به مطالب کتاب برسیم.
دانشمندان سال ها بر این باور بودند که کلید اصلی تغییر یک فرد، تغییر دادن اهداف و ذهنیت ان فرد است. به همین منظور پژوهش ها و ازمایش هایی فراوانی را انجام دادند اما در نهایت به این نتیجه رسیدند که تمرکز بر تعیین هدف و نگرش تنها بر زیر مجموعه کوچکی از از رفتار ها تاثیر دارد.
در واقع وقتی رفتاری را به قدر کافی در یک مکان تکرار کنید وارد ناخوداگاهتان می شود.
برای مثال فردی را در نظر بگیرید که درحال یادگیری آموزش رانندگی است، روزهای اول باید دقت زیادی در انجام تک تک حرکت ها داشته باشد اما بعد از مدتی این رفتارها به ناخودآگاهش تبدیل می شود و دیگر به میزان کم و زیاد بودن فشار پا بر روی پدال گاز دقت نمی کند و به طور اتومات کار را درست انجام می دهد.
این فرایند که رفتار بعد از تکرار کافی به ناخوداگاه وارد می شوند فرایند اتومات شدن نام دارد که برای زندگی و یادگیری ضروری است اما در محیط های منفی هم ممکن است به ضررمان منجر شود.
ترک یک عادت زشت در محیطی منفی تقریبا غیر ممکن است.
هرچقدر هم که اراده قدرتمند باشد اما تحلیل می رود.
بر عکس در محیط مثبت فرایند اتومات شدن به سود شما عمل می کند.
بنابر این تمام حرف این کتاب این است که
تغییر دادن خود، بدون تغییر دادن محیط پیرامون غیر ممکن است.
قدرت اراده در محیط نامناسب نقشی ندارد.
در این کتاب نویسنده برای روشن تر شدن مفاهیمی که عرضه می کند داستانی را از یک پسربچه ده ساله نقل می کند که روی موتور سیکلت پشتک بارو می زند. در حالی که ده سال پیش در محیطی دیگر کسی قادر به انجام این کار نبوده است. جای شگفتی است اما نویسنده می گوید تعجبی ندارد این پسربچه در محیطی متولد شده است که همه افراد این کار را انجام می دهند و پسر بچه باور داشته که این کار شدنی است. اما در محیط دیگر و در زمانی دیگر این کار از لحاظ فیزکی امری غیر ممکن به نظر می رسیده و حالا هر چقدر هم که بگوییم قدرت اراده کار خودش را می کند اما وقتی هیچ چشم اندازی وجود ندارد قدرت اراده چه کار می تواند بکند.
بنابراین بستر جامعه در بروز استعدادها، نقش اساسی دارد.
در محیطی که ما زندگی می کردیم، به یادگیری موسیقی اهمیت چندانی داده نمی شد و از نظر اکثریت جامعه کاری بیهوده و حتی مکروه تلقی می شد. در چنین بستری اگر کسی هم سازی می خرید مدتی بعد رهایش می کرد و هیچ انگیزه ای برای رشد در زمینه موسیقی به او دست نمی داد. بتهوون شدن در این بستر غیر ممکن به نظر می رسید. اما سال ها بعد فضا و محیط طوری تغییر کرد که می دیدم اکثریت مادران کودکانشان را برای یادگیری موسیقی به آموزشگاه های رایج در سطح شهر می برند. لازم به ذکر است که ان زمان در محیطمان یک اموزشگاه موسیقی هم نبود اما امروز در همین محیط کوچک و جدید حدود سی آموزشگاه موسیقی وجود دارد. من تحت اثیر قرار گرفتن در این محیط تصمیم گرفتم دختر کوچکم را تحت اموزش برای موسیقی قرار دهم و مرتب به او می گویم هدف تو یادگیری یک یا دو اهنگ نیست تو باید به درکی برسی که خودت خالق و سازنده اهنگ هایت باشی. مسلما اگر هنوز در همان بستر قبل بودم هیچ وقت این همه هزینه و زمان را صرف آموزش موسیقی به دخترم نمی کردم.
هر محیط قوانین خاص خودش را دارد.
قوانین و هنجارهای یک محیط رفتار افراد را تعیین می کند. زندگی یک فرد بازتاب ارزش ها و باورهای عمیق خودش نیست بلکه زندگی او محصولی از هنجارهای اجتماعی محاط بر اوست.
در داستان دیو و دلبر، دختر در محیطی رشد می کند که اکثریت جامعه هیچ علاقه ای به خواندن کتاب ندارند اما دخترک که پدری دانشمند دارد. توجه کنید پدر او دانشمند است به خواندن کتاب علاقه زیادی دارد و در اصطلاح خوره کتاب است. اگر دخترک فرزند فردی عامی بود که سواد نداشت ایا دختر بازهم به کتاب خواندن علاقه نشان می داد؟
کودکی من با کتاب عجین شده بود. کسی در خانواده من اهل خواندن کتاب نبود اما پدربزرگ و عمویم کتاب های زیادی داشتند و عمویم مشوق اصلی من برای کتاب خواندن بود، بنابراین تمام پول توجیبی ام صرف خریدن کتاب می شد و به محض این که کمی بزرگ تر شدم در نزدیک ترین کتاب خانه محل عضو شدم.
نمی توانید نقش بستر را در رشد و تغییر افراد نادیده بگیرید.
هر محیط محدودیت هایی دارد
توقعات اطرافیان شما، قوانین شخصی و و توقعات شما را تثبیت می کند.
ارزش شما نسبی است و نه مطلق. با افراد ساده دوستی نکنید، رشدی در پی نخواهید داشت. به جایی بروید که توقع ها و خواسته ها در بالاترین سطح قرار دارند.
“جیم ران”
ارزش افراد به زمینه ای که در آن هستند بستگی دارد و بر خلاف مهره های شطرنج که نمی توانند شکل خود را تغییر دهند، یک فرد دارای توانایی بالقوه ی تغییر به شیوه های مقتدرانه است.
ارشمیدس در مورد اهمیت زمینه می گوید:
به من یک اهرم بدهید که به اندازه کافی بلند باشد و یک نقطه اتکا که روی ان قرار دهم. ان وقت می بینید که دنیا را تکان می دهم.
ارشمیدس
توجه داشته باشید که بسته به زمینه ای که در آن رشد می کنید نقش شما متفاوت می شود و شما یک نقش ثابت ندارید. باور به تغییر ناپذیری از شما یک قربانی ذهنی می سازد. کسی که باور می کند چاقی او یک بیماری است دیگر هیچ تلاشی برای لاغری نمی کند. یا کسی که باور می کند شرایط سخت جامعه برای همه اطرافیان او وجود دارد و زندگی همین است، دیگر هیچ تلاشی برای بهبود اوضاع خود نمی کند.
شغل ها یک الگو و نقش هستند. خودتان را با ان ها تعریف نکنید. شما می توانید الگوها و نقش هایتان را تغییر دهید اما چنین کاری فقط با تغییر محیط امکان پذیر می باشد.
حالا این تغییر چه بوسیله گفت و گوهای صریح در جهت بازنگری در مرزها و توقع ها، چه بوسیله جدایی فیزیکی از افراد یا مکان های خاص باشد.
اگر در بند همان الگوها و نقش ها بمانید، دیگر فرقی ندارد چقدر اراده به خرج می دهید. تلاش های شما در حصار بافت محدود کننده نقش شما می ماند.
شما میزبان بافتی می شوید که به اشتباه گمان می کنید هویت ثابت خودتان است.
یک باور اشتباه دیگر هم وجود دارد. افراد فکر می کنند که باید به شایستگی کامل برسند و بعد نقش خاصی را بپذیرند. این باور در بستر جامعه ما خیلی زیاد رخ داده است. زمانی که تازه از دانشگاه فارغ التحصیل شده بودم به هر شرکتی که می رفتم از من سابقه کار و مسلط بودن به چند زبان برنامه نویسی را می خواست. فکر می کردم تا زمانی که به زبان های جدید مسلط نشوم نمی توانم در ان شرکت ها مشغول به کار شوم. اما یک شرکت دیگر که اصلا هیچ ارتباطی به رشته تحصیلی ام نداشت من را استخدام کرد و از همان روز اول مرا مجبور به دست و پنجه نرم کردن با چند پروژه متفاوت کرد. برای خوب انجام دادن ان پروژه ها مجبور به ارتقا و یادگیری بیشتر بودم و در حین انجام پروژه مهارت های یادگیری ام افزایش یافت و در نهایت در ان شرکت در سمت مدیر و سرپرست بخش تولید مشغول به کار شدم.
بنابراین در بستر تجربه است که یادگیری اتفاق می افتد.
توهم فردیت سر منشا تمام رنج هاست.
“دیوید هاوکینز”
خلاصه این که برای تغییر زندگی خود به جای تکیه بر قدرت اراده محیط و نقش های خودتان را تغییر دهید. برای رسیدن به این هدف باید بدانید که
هر کاری که قادر به انجام ان هستید بر مبنای زمینه صورت می گیرد نه قدرت اراده
هر محیطی قوانینی دارد
هر محیطی محدودیت هایی دارد
ارزش شما نسبی است نه مطلق
شما همیشه در حال ایفای یک نقش هستید
در فصل سوم از کتاب به بررسی دو محیط پربار برای رسیدن به موفقیت می پردازد.
محیط پر استرس
محیط پر ارامش
افراد در محیط های پر استرس مثبت، با توان صد درصد خود کار می کنند و تمام تمرکز و توجه شان را به کار معطوف می کنند و
در محیط های پر آرامش با تمام وجود به استراحت و تجدید قوا برای دوره کار بعدی می پردازند.
استرس مثبت چیزی است که برای رشد به آن نیاز داریم.
اما استراحت و تجدید قوا هم حیاطی است. برای نخبه شدن بایستی به طور مداوم از محیط های سخت به محیط های بسیار ارام بروید.
در کتاب باشگاه پنج صبحی ها هم در قاعده شصت – ده برای نخبه شدن می گوید: بعد از هر شصت دقیقه کار متمرکز ده دقیقه را به استراحت اختصاص بدهید.
ما در راه رسیدن به قله ها می خوابیم
“آریا هافینگتون”
درخت خوب در شرایط آسان رشد نمی کند باد هرچه قوی تر درخت مقاوم تر
“داگلاس مالوچ”
بنابراین اگر می خواهید قوی تر شوید، باید تمرین های سخت تری را متحمل شوید. اگر می خواهید در کار خود به رتبه ی جهانی دست پیدا کنید باید کار خود را بهتر و چالشی تر کنید. باید قله امال و ارزوهایتان را بالاتر ببرید تا پیروز شوید. باید پروژه هایی را بپذیرید که ورای ظرفیت فعلیتان است زیرا موجب می شود ریشه هایتان عمیق تر شود اما فراموش نکنید که بعد از هر دوره سخت کار نیاز به استراحت و تجدید قوا دارید.
رابین شارما با بهره گیری از روایت داستانی یک کتاب انگیزشی را به یک برنامه کاربردی و قابل اجرا برای تمامی افراد به رشته تحریر در آورده است.
داستان از جایی شروع می شود که فردی تصمیم به خودکشی می گیرد. او به بن بستی در زندگی شخصی و حرفه ای خود رسیده است. با این حال هنوز هم در فکر به کارگیری بهترین روش برای مرگ خود است. جستجو برای بهترین آلت قتل او را به بلیط همایش یک سخنران انگیزشی می رساند. او که هنوز برای مرگ آماده نیست و هنوز برای زنده ماندن دست و پا می زند، به دنبال دلیلی برای زنده ماندن و امید به همایش می رود.
سخنران حرف هایی را می زند که سایر سخنرانان می زند. اما انگار شخصیت اصلی داستان ما به ان ها نیاز مبرمی داشته است. دچار تردید می شود. ناگهان سخنران که سن بالایی دارد دچار ضعف می شود و روی صحنه نمایش زمین می خورد و از صحنه خارج می شود.
همه یکی یکی سالن را ترک می کنند. کار افرین همان کسی که اول کار می خواسته دست به خودکشی بزند، یک هنرمند و یک مرد ظاهرا بی خانمان در سالن باقی می مانند. ادامه داستان با رهنمودهای مرد بی خانمان که بعدا معلوم می شود غول تجارت است پیش می رود. مرد ان ها را به جزیره موریتوس می برد و آرام آرام آن ها را با مطالب کتاب آشنا می کند. برای یادگیری هر درس ان ها را به مکان تازه ای می برد. با این کار و تغییر صحنه بر جذابیت شیوه روایت گری ان می پردازد و کتاب را از حالت اموزشی صرف خارج می کند. در ابتدا نویسنده از زبان مرد میلیاردر که اوهم آموزش هایش را از سخنران انگیزشی یا همان افسونگر گرفته است، می خواهد که همه روزه پنج صبح از خواب بیدار شویم. در چالش کتاب خوانی مهر و ماه ما همزمان با خواندن فصل های کتاب همه روزه قبل از طلوع آفتاب از خواب برمی خواستیم. رابین شارما در همان فصول اول پنج قانون طلایی افسونگر را ارائه می دهد. قانون هایی که برای موفقیت در هر کاری لازم و ضروری است عبارتند از:
اعتیاد به حواس پرتی به خلاقیت شما پایان می دهد.
عذر و بهانه زمینه ساز نبوغ نیست.
هر تغییری در شروع دشوار، در میانه درهم و در پایان شکوهمند است.
برای این که به نتایج ۵ درصد بالای جامعه برسید، باید کاری کنید که ۹۵ درصد باقی مانده جمعیت از انجام دادنش اکراه دارند.
وقتی احساس می کنید که می خواهید تسلیم شوید، ادامه دهید. پیروزی عاشق تلاش کردن است.
(به شخصه، روزهای اول به محض بیداری شروع به مطالعه می کردم و کمی بعد با روشن شدن هوا به فعالیت های دیگری می پرداختم.) در فصل های بعدی با فرمول ۲۰ – ۲۰- ۲۰ آشنا می شویم. در این فرمول ۲۰ دقیقه اول به ورزش، بیست دقیقه بعدی به مراقبه، شکرگذاری و مرور اهداف و ۲۰ دقیقه آخر به افزایش آگاهی اختصاص داده شده است. با آن که نویسنده، خودش از این فرمول تبعیت می کند اما می گوید شما می توانید این فرمول را بر اساس ویژگی های خودتان شخصی سازی کنید و در عین حال از زبان شخصیت های داستان در موقعیت های مختلف، مرتب یاد آوری می کند که تعهد نصفه نیمه نتایج نیمه کاره را هم به همراه می آورد. در این فرمول با بهره گیری از دانش علمی اهمیت ورزش، مراقبه و افزایش آگاهی ادآوری می شود. از ساعت طلایی یا ساعت پیروزی صحبت می کند که در آن ساعت عوامل مختل کننده حواس محیطی به حداقل رسیده و در آن ساعت می توانیم بدور از حواس پرتی ها به امور مهم خود رسیدگی کرده و برای موفقیت و رشد قدم بر داریم. با این که فرمول هایی که ارائه می شود به نظر ساده می رسد اما نویسنده مرتب می گوید بهره وری از این فرمول ها نیازمند اجرای مستمر است و برای عادت سازی یک ویژگی حداقل باید ۶۶ روز آن عادت را به صورت روتین انجام داد. صبح زود از خواب برخاستن عملی نیست که بدون مقاومت های ذهنی صورت بگیرد و ممکن است یک روز زود از خواب برخیزیم و روز بعد برای این کار مقاومت بالایی داشته باشیم. برای رسیدن به موفقیت اولین گام این است که اراده مان را در این امر قوی کنیم. همه انسان های بزرگ و موفق صبح های خیلی زود از خواب برمی خاسته اند. ابته راهکارهایی هم برای آسان تر شدن این امر در کتاب ذکر شده است.
در فصول بعد به ضرورت خواب و استراحت هم می پردازد و مرتب یاد آوری می کند موفقیت فقط در گرو کار بی وقفه نیست بلکه نیازمند استراحت و خواب کافی نیز هست و ده تکنیک برای نبوغ مادام العمر را هم ذکر می کند. در بین این قوانین قانون نود- نود – یک، قانونی بود که بیش از همه توجه مرا به خود جلب کرد. برای رشد در هر زمینه ای به طور پیوسته نود روز، نود دقیقه از ساعات شروع روزت را به یک فعالیت مهم اختصاص بده تا با تمرکز کافی تنها روی یک مساله تمر کز کنید. به طور مثال اگر می خواهید زبان جدیدی را یاد بگیرید لازم است که نود روز پیاپی نود دقیقه زمان به این امر مهم اختصاص دهید و صرفا در آن نود دقیقه فقط روی همین یک کار تمرکز کنید. مساله مهمی که در خیلی از کتاب های موفقیت به ان اشاره شده است. تمرکز داشتن روی یک کار می باشد. بعد از نود روز پیشرفت تان قابل توجه است.همان روز که از این فرمول اطلاع پیدا کردم تصمیم گرفتم هر روز روی داستانم کار کنم تا بالاخره در فصل پاییز اماده چاپ شود اما همان یک روز بود. استمرار در کار از هر چیز مهم تر است. فعلا با بیدار شدن در اول صبح کنار آمده ام. هرچند که در طول روز انقدر خواب الود می شوم که بی آنکه حتی اراده کنم به خواب می روم. و فصلی از کتاب در ذهنم تداعی می شود که به اهمیت خواب اشاره کرده بود. کمبود خواب خلاقیت را از بین می برد و باید برای موفقیت از خواب کافی بهره برد. در تجربه شخصی ام از بهره وری بیشتر از فرمول بیست- بیست- بیست شیوه جدیدی را طراحی کردم. بیست دقیقه سوم را به خواندن زبان اختصاص دادم و چون تایمی بود که کاملا بیدار بودم، به خوبی از عهده فعلی که همیشه منجر به خواب الودگی ام می شد برآمدم. و در نهایت فصل آخر فصلی است که نشان می دهد همه افراد می توانند با تکیه برای این شیوه و قواعد به قهرمانی دست بیابند و لازم است که همه رهبری را بیاموزند و برای ساخت دنیایی بهتر این دروس را به افراد بیشتری یاد بدهند.
در پایان خواندن این کتاب را به همه کسانی که به دنبال تغییر و تحول در زندگیشان هستند توصیه می کنم. و به خودم یادآوری می کنم که حتما سالی یک بار به سراغ این کتاب بیاییم. خواندن یک باره یک کتاب خوب کافی نیست. بعضی کتاب ها ارزش چندین بار خواندن را دارند.
