اوج هراسی چیست؟

برای همه ما پیش‌آمده است زمانی که در سربالایی اهدافمان یا خوشبختی پیش می‌رویم و احساس می‌کنیم که قدم‌های درستی برداشته‌ایم. به‌یک‌باره متوقف می‌شویم یا بدتر به پایین سر می‌خوریم. پدیده‌ای که باعث می‌شود ما چنین اتفاقی را تجربه کنیم اوج هراسی نام دارد. در این یادداشت به یکی از بیماری‌های روان‌شناختی که باعث عقب‌ماندگی و بازماندن ما از دنبال کردن اهدافمان است پرداخته می‌شود.

اوج هراسی موضوع لایو هفت صبح شاهین کلانتری در روز دوازدهم اسفند ۱۴۰۰

هرروز چند دقیقه قبل از هفت صبح به بهانه حضور در لایو صبحگاهی استاد عزیزم از خواب بیدار می‌شوم. البته گاهی می شو که یکی دو ساعت هم زودتر بیدار شوم و این بستگی به کیفیت خوابِ شبانه‌ام دارد. مدتی است که برنامه لایوهای استاد به ساعت هفت صبح انتقال پیداکرده است. در لایوهای قبلی‌شان احساس خستگی شبانه اجازه نمی‌داد که روی صحبت‌هایشان تمرکز کنم و غالباً دریافت و بهره‌ام از لایوهایشان در حد صفر بود. بعد مدتی دیگر هیچ‌کدام لایوها را شرکت نکردم. لایوهای شبانه به ساعت‌های میانی روز منتقل شد؛ اما در میانه روز هم آن‌قدر مشغول کارهای خودم هستم که فرصتی برای شکرت در لایوها نبود و جز یکی همه را از دست دادم؛ اما لایو ایشان که به هفت صبح منتقل شد، دیگر هیچ بهانه‌ای برای اهمال‌کاری نبود. هفت صبح بالاترین سطح انرژی را داشتم از طرفی سکوتی که در خانه برقرار بود هرگونه عوامل حواس‌پرتی را حذف کرده بود. سعی کردم در تمام این مدت از تمام نکات یادداشت‌برداری کنم. موضوع هرروز یکی از دغدغه‌های من بود. چیزی که مرا به دیدن و دنبال کردن مستمر این لایوها ترغیب می‌کرد، ایجاد انگیزه‌ای بود که در طول روز سوخت انجام فعالیت‌هایم و پیگیری اهدافم بود. «موریل اندرسن» در یکی از مقاله‌های خود با عنوان «البته که می‌توانی» گفته است که هر نویسنده تازه‌کار و نوپایی به وجود یک نفر احتیاج دارد که مرتب در زمان‌هایی که دلسرد می‌شود با گفتن جمله «تو می‌توانی» تو را به نوشتن و ادامه کار تشویق کند. شاهین کلانتری هم برای من چنین شخصی است. البته که ایشان چنین جمله‌ای را نمی‌گویند؛ اما همواره با راهنمایی‌های ارزنده تمام تلاششان را می‌کنند که ما را در مسیر نوشتن نگه‌دارند.

امروز در لایو صبحگاهی از بیماری عجیبی به نام اوج هراسی صحبت کردند. بیماری که مدتی با آن درگیر بودم اما نمی‌دانستم به این بیماری مبتلا شده‌ام و به هر دری می‌زدم تا دوباره مثل سابق شوم؛ اما قادر نبودم.

اوج هراسی چیست؟

وقتی عشق، لذت، شادی، انرژی مثبت، موفقیت و حتی پول ما، از محدوده خاصی بالاتر می‌رود و این حد جدید بالاتر از محدوده ما باشد، به‌طور ناخودآگاه سعی می‌کنیم به سطح آشنای خود یعنی محدوده از پیش تعیین‌شده برگردیم. این سقف محدودکننده که همان اوج هراسی است مانند یک ترموستات عمل می‌کند و زمانی که ما پول، عشق، لذت، شادی، توجه به خود و یا انرژی مثبتی را بیش از سقف تعیین‌شده تجربه می‌کنیم به‌نوعی ما را پایین می‌کشد تا دوباره به سطح آشنای قبلی برسیم. در این شرایط در عمق وجود خود و حتی در بدن خود علائمی را دریافت می‌کنیم و صدایی درونی به ما می‌گوید «تو نمی‌توانی در عشق تا این حد خوشحال باشی» یا «تو نمی‌توانی این‌قدر پول بسازی» یا «از تو بعیده این‌قدر خوب کارکنی» در این زمان ما به‌طور ناخودآگاه کاری می‌کنیم تا به سطح عشق، پول، خوشحالی سابق برگردیم. روان ما بر اساس تجارب دوران کودکی و پیام‌های دریافت شده، مثل یک ترموستات روی سطح انرژی مشخصی تنظیم‌شده است اگر تجربه جدید، ما را به سطح بالاتری از آن انرژی ببرد بلافاصله خاموش می‌شود که به دمای قبلی و یا حتی سطح انرژی پایین‌تر برگردیم. این ترموستات تنظیم‌شده بر اساس دریافت‌های گذشته بخصوص دریافت‌های خانوادگی و فرهنگی، می‌تواند یک‌عمر ما را از پیشرفتی که شایسته آن هستیم در جنبه‌های گوناگون زندگی بازدارد. با این احساس ما به‌صورت ناخودآگاه سعی می‌کنیم دست به تخریب موقعیت جدیدمان بزنیم. هر کاری می‌کنیم تا این موقعیت جدید را از بین ببریم. کارهایی مثل معاشرت‌های بیهوده، جنگ و نزاع، بهانه‌گیری، پرسه زدن در شبکه‌های مجازی و اتلاف وقت کارهایی از این قبیل است که ما را به همان وضعیت سابق قبل از تجربه موفقیت برگرداند.

آیا اوج هراسی درمانی دارد؟

استاد همچنین کتابی با عنوان پرواز تا اوج از «گی هندریکس» معرفی کرد که به مقوله اوج هراسی به‌طور کامل می‌پردازد. در این کتاب نویسنده اذعان کرده است که این وضعیت درمانی ندارد مگر آگاهی؛ یعنی ما به بروز چنین رفتارهایی آگاه باشیم تا بتوانیم با آن‌ها مقابله کنیم و ذهنمان را در مسیر صحیح قرار دهیم؛ اما ناآگاهی باعث می‌شود که ما مدت‌ها در این وضعیت دست‌وپا بزنیم و کاری برای حل بحران پیش‌آمده انجام ندهیم.

سخن آخر

با شناخت و آگاهی و پیدا کردن علل پدیده‌ها می‌توانیم راه‌حل‌های مناسب را هم برای آن پیدا کنیم. برای خواندن یادداشت‌های بعدی درباره موضوعات لایو صبحگاهی شاهین کلانتری عزیز می‌توانید به‌صورت هفتگی وبگاه دست نوشته های یک نویسنده نوپا مراجعه نمایید.