در یادگیری فروتن باشید.

همیشه چیزی برای یادگیری وجود دارد. حتی در مقام آموزگار هم که باشید، بازهم بایستی شاگردی فروتن در برابر آموزگاری بزرگ‌تر باشید.

فصل ۱۲: «در یادگیری فروتن باشید.»

 حضرت علی (ع) می‌فرماید: «هرکس به من کلمه‌ای آموخت مرا بنده خود ساخت.» این کلام از مولایمان اوج فروتنی را در موضع یادگیری نشان می‌دهد. این کلام از فردی نقل‌شده است که خودش دریای دانش بوده است؛ اما بازهم در برابر یادگیری فروتن بوده است. در طی سال‌های تدریس با شاگردانی مواجه بودم که به‌محض یادگیری مطلبی دچار نخوت و غرور شده و دیگر بقیه مطلب را طلب نمی‌کردند و با همان دانش اندک اصرار داشتند که یادگیری‌شان کامل شده است. مرتب به دنبال پیدا کردن نقطه‌ضعف یا اشتباهی در نحوه تدریس من بودند و دیگر به مطالب بعدی که درس می‌دادم توجهی نمی‌کردند. متأسفانه این افراد به دلیل غرورشان تمام مطالب را درک نمی‌کردند و خیلی زود دست از تلاش بیشتر به بهانه اینکه همه‌چیز را یاد گرفته‌اند، می‌کشیدند. درصورتی‌که دریای علم بی‌پایان است و حتی فردی که آموزش هم می‌دهد بایستی مرتب در حال یادگیری باشد. در هر سطحی از دانش هم که باشیم، همیشه افرادی وجود دارند که سطح دانششان به‌مراتب از سطح دانش ما بیشتر است و اگر جویای علم هستیم بایستی تواضع و فروتنی را پیشه کنیم. حتی گاهی فردی در سطحی پایین‌تر هم مطلبی برای آموختن به ما دارد. در یادگیری نباید توجه کنیم که چه کسی آن را می‌گوید بلکه باید به مفهوم و مطلبی که یاد می‌دهد، اهمیت بدهیم.

خوب که به گذشته نگاه می‌کنم، در دوره‌ای یادگیری‌ام متوقف‌شده بود و دیگر چیزی را نمی‌توانستم یاد بگیرم. خواندن یک کتاب مرا عالم دهر کرده بود و به‌زعم خود، همه‌چیز را می‌دانستم و با استدلال به آن کتاب که بخش کوچکی از دریای علم بود می‌خواستم همه‌چیز را حل‌وفصل کنم. بعدها که به تدریس پرداختم متوجه اشتباهم شدم. شاگردانی که فروتنی ندارند، دریچه‌های ذهنی‌شان را به روی علم و دانش می‌بندند و قادر نیستند مطالبی را که به آن‌ها آموزش داده می‌شود، یاد بگیرند.

یکی از شاگردانم ساعت‌ها سر کلاس می‌نشست و به چشم‌های من خیره می‌شد و طوری رفتار می‌کرد که انگار همه‌چیز را می‌داند. زمانی که مطلب تازه‌ای را آموزش می‌دادم، فقط سرش را تکان می‌داد؛ اما درست همان موقع اگر سؤالی از او می‌پرسیدم، نمی‌توانست به‌هیچ‌وجه جواب بدهد و جالب این بود که اگر مواخذه‌اش می‌کردم کلاً از کلاس آمدن هم صرف‌نظر می‌کرد و من مجبور بودم به خاطر سیستم مدیریتی اشتباهمان بدون هیچ مواخذه‌ای او را در کلاس تحمل‌کنم. خود مربی هم باید فروتن باشد و اگر چیزی را نمی‌داند از کسانی که می‌دانند بپرسد؛ اما متأسفانه ما این فروتنی را نیاموخته‌ایم و احساس می‌کنیم پرسیدن سؤال باعث می‌شود که ضعیف به نظر برسیم و سعی می‌کنیم طوری رفتار کنیم که انگار همه‌چیز را می‌دانیم.

با کلمه می‌دانم دریچه‌های یادگیری بسته می‌شوند.

متأسفانه این سناریو مرتب تکرار می‌شود با کلمه می‌دانم دریچه‌های یادگیری بسته می‌شوند و ما هیچ‌وقت قادر نخواهیم بود که به دنبال یادگیری علوم جدید برویم. سقراط دراین‌باره می‌گوید: «من عاقل هستم نه به این خاطر که همه‌چیز را می‌دانم بلکه به این خاطر که می‌دانم که نمی‌دانم».

اعتمادبه‌نفس کاذب مانعی بر سر راه یادگیری

شاید این مسئله ریشه در ضعف تربیتی ما دارد. امروزه چنان به فرزندان اهمیت داده می‌شود و طوری از آن‌ها تعریف می‌شود که اعتمادبه‌نفس‌های کاذبی پیدا می‌کنند و به خودشان چنان مغرور می‌شوند که دیگر ارزش‌هایی مثل فروتنی و تواضع در برابر معلم را فراموش می‌کنند.

آموزش رایگان و همه‌گیر، آن را بی‌اهمیت جلوه می‌دهد.

مطلب دیگر این است که آموزش رایگان و همه‌گیر باعث شده که برخی فکر کنند که چندان مهم هم نیست؛ اما درگذشته علم‌آموزی به خاطر اینکه در دسترس همگان نبود، از اهمیت بالایی برخوردار بود و تواضع نسبت به استاد و مطلبی که یاد می‌دهد از ویژگی‌های اخلاقی افراد بود و همین امر باعث می‌شد که یادگیری‌شان عمق بیشتری داشته باشد.

نوشته‌شده توسط لیلا علی‌قلی زاده